Câu chuyện về làng nghề truyền thống tại nước ta luôn là cuộc tranh luận trong thời buổi hội nhập và phát triển công nghiệp mạnh mẽ như hiện nay. Bảo tồn, gìn giữ giá trị truyền thông vốn có của làng nghề hay chuyển sang công nghiệp để người dân có thu nhập cao, chất lượng đời sống được nâng cao hơn. Chúng ta đang sống trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với nhiều sự thay đổi công nghệ trong phương thức sản xuất. Các phương thức sản xuất cũ, không đạt hiệu quả cao và mang tính tính thủ công là những đối tượng bị đe dọa sự tồn tại trực tiếp. Ngành nghề truyền thống chúng đang bị ảnh hưởng trực tiếp.
Nghề đan cót truyền thống những năm 60 – 90 của thế kỷ 20 là khoảng thời gian phát triển thịnh vượng nhất. Nó đã giải quyết số lượng lớn lao động ở các vùng quê nghèo, nhiều hộ gia đình có thu nhập lớn từ công việc đan cót. Nhưng sau khi nền kinh tế mở cửa và hội nhập thế giới, nhu cầu của người dân ngày càng tăng cao. Nhiều hộ gia đình đã từ bỏ cái nghề đan cót, đến nay nghề đan cót không còn phổ biến rộng rãi và dần mai một. Càng ngày có nhiều sản phẩm thay thế cho sản phẩm làm từ cót tre. Việc phát triển nghề đan cót và bảo tồn nó cần phải có hướng đi mới, sản phẩm mới, độc đáo.
Tấm cót tre là gì?
Cót tre là một sản phẩm đã được tạo ra từ các nan tre nhỏ chẻ ra từ những cây tre, nứa, lồ ô đạt tiêu chuẩn. Sau đó nan tre được trải qua quá trình đan lát lại với nhau của các nghệ nhân để tạo ra những tấm cót với những tiêu chuẩn và mẫu mã khác nhau.
Công đoạn để sản xuất ra 1 tấm cót tre gồm mấy bước?
Đầu tiên để làm ra một tấm cót tre thì sẽ phải cần nguồn nguyên liệu cho việc tạo ra nó. Đó chính là tre, nứa, lồ ô đạt tiêu chuẩn.Thân tre, nứa, lồ ô phải thẳng điều, không cong vênh, phù nề. Cây được chọn là những cây già có độ tuổi từ 2-3 năm thì mới đảm bảo độ bền cho cót tre. Các cây tre sau khi được lựa chọn sẽ đưa cây đi ngâm dưới hồ 15 – 20 ngày để tăng độ dẻo cho các thớ nan.
Sau đó, sẽ chẻ thành những nan mỏng như lá lúa. Các nghệ nhân sẽ dùng đôi bàn tay mình khéo léo để đan những chiếc nan lại với nhau thành một tấm cót tre.
Tất cả các công đoạn từ lựa chọn nguyên vật liệu đến đan những chiếc nan điều thực hiện bằng thủ công, bằng đôi bàn tay của các bà, các cô, các chú, các bác và các em nhỏ phụ giúp gia đình kiếm thêm thu nhập từ những công việc đơn giản. Ngành nghề không khói nên không gây ra bất cứ ô nhiễm môi trường nào. Mà còn đóng góp vào việc bảo vệ môi trường thông qua việc trồng nguồn nguyên liệu, cung cấp cho người tiêu dùng những sản phẩm từ thiên nhiên.
Một số làng nghề đan cót nổi tiếng
Nghề đan cót tập trung phổ biến ở các tỉnh Duyên Hải Bắc Bộ và khu vực Trung Bắc Bộ. Nơi đây tập trung nhiều làng nghề đan cót tre lâu đời, cung cấp lượng hàng cho thị trường số lượng lớn, thị trường trong nước và thị trường nước ngoài.
Có thể kể đến làng nghề đan cót làng Giàng, Xã Thiệu Dương (Thanh Hóa), Quốc Oai (Hà Nội), xã Gia Tân (Ninh Bình),…
Với truyền thống hơn 80 giữ nghề và truyền nghề qua bao nhiêu thế hệ con cháu. Các làng nghề đan cót trên không chỉ tạo ra những tấm cót tre đẹp và chất lượng .Mà còn ẩn chứa bên trong những giá trị vô hình của những nghệ nhân cho vào trong đấy. Qua bao nhiêu năm thăng trầm và biến cố của nền kinh tế các làng nghề ấy vẫn duy trì và phát triển cho đến ngày hôm nay.
Không chỉ có cót tre những làng nghề này còn là nơi sản xuất ra những vật dụng mây tre đan vô cùng tinh xảo và đẹp cho khách hàng trong nước và xuất khẩu. Tạo thêm thu nhập cho những người già và trẻ em, phụ nữ nội trợ trong gia đình trong khoản thời gian rảnh rỗi của mình.
Nghề đan cót truyền thống có đang bị mai một
Nhìn về quá khứ và hiện tại ta thấy rõ cái nghề đan cót truyền thông đang suy giảm về số lượng rất nhiều và ngày càng mai một đi khi người trẻ ở các làng nghề điều bỏ đi xa tìm công việc. Đến những thành phố nơi có nhiều khu công nghiệp, nhà máy, công ty để tìm kiếm công việc mới cho bản thân.
Cuộc sống ngày càng phát triển kéo theo sự nhu cầu của con người cũng ngày càng lớn lên theo. Công việc đan cót lại chiếm nhiều thời gian, đơn đặt hàng không ổn định, thu nhập từ công việc thì không đủ đáp ứng nhu cầu cuộc sống ngày nay của bản thân. Người trẻ không muốn gắn bó với nghề này là chuyện hiển nhiên. Những sản phẩm ưu việt hơn đang ngày càng chiếm hữu thị trường luôn được cải tiến và ra đời liên tục.
Khó lòng một sản phẩm nào có thể có chu kỳ sống mãi trên thị trường được, nếu không thay đổi thì sẽ bị loại bỏ khỏi thị trường. Cót tre đã xuất hiện quá lâu cũng đã đến lúc làm mới nó, đây chính là bài toán mà những người giữ nghề cần phải giải quyết được. Để không bị mai một và trở thành một của phần ký ức ngày xưa.
Xem thêm bài viết: Nên chọn trần cót ép, trần nhựa, trần nhôm hay trần thạch cao.
